در این مقاله میخوانیم که کارمند سنتی به چه کسی اطلاق میگردد و آیا کارمندی به شیوه سنتی برای دنیای امروز همچنان مناسب است یا نه؟

۱- کارمند سنتی کیست؟

همانطور که میدانید در گذشته کارمند بودن یک ارزش کاری به حساب می­آمده است. اکثریت تحصیل کردگان در فرنگ جذب دوایر دولتی میشدند و از مزایای کارمندی بهره مند میگردیدند. این دسته از شغلها نیازمند ساعت کاری خاصی بودند چون میبایست به ارباب رجوع پاسخ میگفتند. این مدل از کارمند شدن را اصطلاحا کارمند سنتی میگویند که سر ساعت مشخصی در صبح کار خود را شروع کرده و در انتهای ساعت کاری بسیار منظم به محل زندگی بازمیگردد. متاسفانه امروزه نیز بیشتر کارفرمایان انتظار دارند که تمامی کارمندان آنان به شیوه سنتی عمل کنند و حتی قانون کار نیز مشکلات این مدل کاری را بررسی و در نظر نگرفته است. یکی از اقشاری که در گذشته وجود نداشتند  و امروزه بار سنگین کاری را متحمل میشوند، مهندسین نرم افزار هستند. که در این مقاله نگاه خود را به آنان، مدل کاری و نیازمندیهایشان معطوف کرده ایم.

۲-آیا کارمند سنتی بودن برای مهندسین نرم افزار مناسب است؟

مهندسین نرم افزار و تمامی کسانی که در مشاغل مرتبط با کامپیوتر فعالیت میکنند میدانند که ساعت کار طبیعی هیچگاه برای یک مهندس کامپیوتر وجود نداشته است. چرا که تمامی مردم همواره نیاز به خدمات و پشتیبانی ۲۴*۷   سامانه های نرم افزاری و سخت افزاری دارند. از اینرو بسیار مشاهده میشود که قشر مرتبط با فعالیتهای کامپیوتری معمولا اختلالات خواب دارند یا روند پیر شدن سریعی طی میکنند به عنوان مثال بسیار سریع موهایشان سفید میشود یا خیلی زود چشمهایشان ضعیف میشود و بسیاری موارد دیگر که حتما در اطرافیان خود شاهد بوده اید. با تمام مواردی که در صنعت انفورماتیک در ایران وجود دارد باز هم دیده میشود که سازمانها علاقه وافری به استخدام متخصصان کامپیوتری به شکل سنتی دارند. در این حالت آن متخصص نه تنها مجبور است سر ساعات خاصی در محیط کاری خود انجام وظیفه کند بلکه مجبور است در تمامی ساعات شبانه روز که موظف به حضور در شرکت طبق قانون کار نیست هم آماده برای انجام کارهای اورژانسی باشد. بیشتر متخصصان نرم افزاری و سخت افزاری که کارهایی با لود بالا را تجربه میکنند همواره باید در دسترس باشند چرا که احتمال وقوع مشکل در هر ساعت از شبانه روز وجود دارد. بدین سبب به نظر نمیرسد که کارمند سنتی بودن برای متخصصان کامپیوتری مناسب باشد.

۳-مدیریت سنتی چه آرگومانهایی دارد؟

مدیریت سنتی کارمندانی را میپسندد که دیسیپلین زمانی و کاری داشته باشند از این رو در مدلهای سازمانی خود چارتهای هرمی در نظر میگیرند و سعی بر آن دارند که هر چه بیشتر و بیشتر فرآیندهای کنترلی بر روی افراد سازمان خود اعمال نمایند. ساختار تو در توی مدیران و معاونان که در کوچکترین و ضعیف ترین شاخه ها متخصصان کامپیوتری قرار میگیرند و اهرمهای شدید مدیریتی بر آنان اعمال میشود . در اینگونه سازمانها متخصصین که بدنه اصلی و کاری سازمان هستند به لحاظ اعمال قوانین مدیریتی بار سنگینی بر دوش خود احساس میکنند و توانمندی و خلاقیت از آنها گرفته میشود. چرا که از قبل مدیران تصمیمات خود را اتخاذ کرده اند و جایی برای خلاقیت متخصص نگذاشته اند.

۴-ساختار بدن انسان و کارمندان پشت میز نشین و ارگونومی محیط کار

ساختار بدن انسان به لحاظ طبیعی به گونه ایست که برای نشستن طراحی نشده است. اساسا بدن انسان برای بی تحرکی طراحی نشده است چرا که اجداد ما در روند تکامل خود برای ارضای نیازهای بقا مجبور به دویدن بوه اند و این حالت برای انسان امروزی نیز وجود دارد. بدین سبب شاخه ای از علوم به نام ارگونومی برای طراحی ابزار مناسب جهت کار و زندگی انسان امروزی ایجاد شده است که موارد مورد نیاز محیطی، فیزیکی و… را برای کارمندان امروزی تشریح میکند. ماحصل دانش ارگونومی برای کاهش آسیبهای جسمانی و روانی ناشی از محیط کار به سازمانها و کارمندان آنان کمک میکند که آسیبهای امروزی را هر چه بیشتر بکاهند.

ضررهای پشت میز نشینی

با توجه به توضیحاتی که درباره ساختار بدن انسان گفته شد میدانیم که انسان برای نشستن طراحی نشده است. طبق آمار پزشکی اگر کارمندان بیش از هفت ساعت پشت میز بنشینند بطور جدی به سلامت آنان آسیب خواهد رسید و بطور خاص برای آنان که دوساعت بیشتر بی حرکت میمانند خطرات و عوارض بسیار جدیتری به همراه دارد. اینگونه آسیبها برای مهندسین و متخصصین نرم افزار بسیار بیشتر است چرا که اکثر فعالیتهای کاری آنان در پشت میز و کامپیوتر انجام میگیرد و فعالیت بدنی آنان مختص به حرکات انگشتان و دست بر روی صفحه کلید و کار با ماوس میشود. در قسمت بیماریهای شایع در مهندسین نرم افزار به قسمتی از آسیبهای جسمی کارمندان پشت میز نشین اشاره خواهیم کرد.

بیماریهای شایع در مهندسین نرم افزار

مه آلودگی مغز یا مغز مه آلوده

نشستن زیاد و مداوم پشت میز، کم خوابی و کار کردن زیاد با ابزارهای دیجیتال امروزی باعث ضعیف شدن عملکرد مغز و نرسیدن خون و اکسیژن کافی به آن می­شود. درنتیجه آن عروق مغزی آسیب شدید می­بینند، در این­حال مغز توانایی تمرکز را از دست داده و اصطلاحا آشفته یا مه آلوده می­شود. این حالت با فراموشی­های موقت، خستگی مفرط و کمبود انرژی و سردرد همراه است. این حالت در مغز ابهام ذهنی تولید می­کند و می­تواند مقدمه­ای برای بیماریهایی مانند زوال عقل و آلزایمر باشد. همچنین مغر مه آلود می­تواند باعث بیماریهایی چون سندرم خستگی مزمن، لوپوس و ام اس باشد. برای جلوگیری از به وجود آمدن مغز مه آلود باید خواب کافی (۷ تا ۸ ساعت) داشته باشید و پشت میز نشستن را کنترل نمایید. از فشار آوردن به مغز برای انجام کارهای همزمان جلوگیری کنید و سعی نمایید در یک زمان به حل کردن بیش از یک مسئله نپردازید.

بیماریهای چشمی

نگاه کردن به مانیتور و کار زیاد با کامپیوتر و دیگر ابزارهای دیجیتال به چشم آسیبهای زیادی وارد می­سازد. از جمله میتوان به  مشکلات آستیگمات و تاری دید اشاره کرد. خشکی و سوزش چشم نیز از دیگر آسیبهایی است که به چشم شما می­رسد و کمترین صدمه آن خستگی چشم است. به یاد داشته باشیم که خستگی چشم باعث درد شانه و گردن و سردرد نیز می­شود.

علائم خشکی چشم

• سوزش و خارش چشم
• قرمز شدن کلی سفیدی چشم یا قرمز شدن مویرگهای داخلی آن
• احساس جسم خارجی در چشم
• تار شدن دید
• آب افتادن چشم

خطرات خشک شدن چشم

• اشکی که معمولا در سطح چشم شما وجود دارد خاصیت ضدعفونی کننده دارد. در نتیجه خشکی چشم احتمال ابتلا به عفونتهای چشمی را افزایش می­دهد.
• خشک شدن سطح چشم باعث سخت تر شدن پلک زدنهای ناخودآگاه می­شود و ممکن است سایش سطح قرنیه بدهد. در مواردی باعث زخم شدن قرنیه خواهد شد.
• التهاب چشم و مشکلات در خواندن نیز از خطرات خشکی چشم است.

راههای درمان خشکی چشم

برای درمان خشکی چشم ناشی از کار زیاد با ابزارهای دیجیتال اولین قدم کنترل ساعتهای کاری شماست. و همزمان نیز می­توانید از درمانهای پزشکی نیز بهره­مند شوید.

راهکارهای ساده درمان خشکی چشم:

• حوله تمیز را روی بخار آب قرار دهید و بعد از برداشتن آن کمی صبر کنید تا ولرم شده، سپس آن را روی چشمهای خود بگذارید.
• بطور مداوم از قطره های اشک مصنوعی استفاده نمایید.
• چشمهای خود را مداوم با آب بشویید.
• از عینکهای ضد اشعه هنگام کار با کامپیوتر و ابزار مشابه استفاده نمایید.
• چشمان خود را ماساژ ملایم بدهید.
• از دستگاه بخور درون منزل استفاده نمایید.
• افراد خوره کامپیوتر برای گرفتن خواب آلودگی از قهوه و نوشیدنیهای کافئین دار استفاده می­کنند که مصرف زیاد آن باعث خشکی چشم می­شود. توصیه می­شود از مقدار قهوه و کافئین مصرفی خود کم کنید.
• خودآگاه و پشت سرهم پلک بزنید.
• به چشم خود استراحت دهید. پس ار مدتی کار کردن پشت کامپیوتر چشمهای خود راببندید.
• خانمهایی که از مواد آرایشی بر روی چشم خود استفاده می­کنند، حتما باید به هنگام خواب آرایش چشم خود را پاک کنند. به دلیل وجود مواد شیمیایی در ترکیب محصولات آرایشی، مدت طولانی ماندن بر روی چشم باعث التهاب و خشکی چشم می­شود.
• از میوه و سبزیجات بیشتر در رژیم غذایی خود استفاده کنید. ویتامینهای موجود در مواد غذایی سالم باعث بهبود خشکی چشم می­شوند. در برخی موارد نیاز است با توجه به نظر پزشک از مکمل­های غذایی که حاوی ویتامینها و مواد معدنی هستند استفاده شود.
• مصرف دخانیات را محدود کنید و اگر مواد دخانی مانند سیگار مصرف نمی­کنید از قرار گرفتن در مسیر دود آن خودداری کنید.
• از قرار گرفتن در محیطهای بسیار خشک و گرم، ارتفاع زیاد و جاهایی که در معرض باد یا هوای مستقیم قرار دارید اجتناب کنید. برای مثال کسانی که در هرحال کار پشت کامپیوتر هستند به هیچ وجه نباید کنار پنکه که باد مستقیم می­زند قرار گیرند.

اگر این راهکارها برای شما کافی نبودند حتما باید به پزشک مراجعه فرمایید.

بیماریهای قلبی و عروقی

واقعیت این است که بدن انسان برای نشستن طراحی نشده­است. نیاکان ما تمام نیازهای خود را از طریق فعالیت بدنی بدست می­آورده اند . تلاش برای بدست آوردن غذا ساختار بدن انسانها را به گونه­­ای تکامل داده است که بی­تحرکی برایش مضر است. دنیای امرزو دنیای ارضای نیاز به شکل فست فودی است. از این جهت است که ما تقریبا بیشتر کارهایمان را پشت میز و از طریق اینترنت و کامپیوتر انجام می­دهیم. افرادی که از کامپیوتر زیاد استفاده می­کنند و بیش از ۶ ساعت پشت میز هستند، ریسک ابتلا به بیماریهای قلبی در آنان ۶۴% از بقیه مردم بیشتر است. بی­تحرکی می­تواند به طور میانگین ۷ سال از عمر مفید انسان را کم کند.

کم تحرکی­های ناشی از پشت میز نشینی باعث رسوب چربی در جداره های رگ شده و در طول زمان مانع رسیدن خون و اکسیژن کافی به قلب می­شود. در نتیجه باعث دردناک شدن قفسه سینه می­گردد. اگر بصورت مداوم این اتفاق روی دهد احتمال انسداد عروق و سکته قلبی بالا می­رود.

در موارد بسیار زیادی از مهندسین نرم­افزار یا پشت میز نشینهایی که با کامپیوتر کار می­کنند، مشکلات قلبی دیده می­شود ریشه مشکلات قلبی این افراد تنها به دلیل کم تحرکی نیست بلکه مهندسی نرم­افزار جزو دسته کارهای پر استرس محسوب می­شود. کم تحرکی و استرس بالا باعث بروز مشکلات قلبی می­شود. در میان مهندسین نرم افزار کسانی که مجبور به عمل قلب باز شده باشند کم نیستند و همین آمار نشان می­دهد که خوره­های کامپیوتر بیشتر در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی هستند.

بیماریهای دست

یکی از شایع ترین نقاط آسیب دیدگی در اثر کار زیاد با کامپیوتر دست است. بیماریهای ناحیه دست دردناکند و به راحتی مداوا نمی­شوند. در ادامه به بررسی بیماریهای شایع دست می­پردازیم:

• سندروم تونل کارپال: یکی از شایع ترین بیماریهای مچ و کف دست است که به دلیل فشار زیاد به عصب کف دست ایجاد می­شود. این نوع آسیب می­تواند باعث اختلال در حرکات دست شود و با درد همراه است. کسانی که در روز بیش از ۵ ساعت با کامپیوتر یا ابزارهای الکترونیکی دیگر کار می­کنند در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. تونل کارپال یک مجرای باریک و به پهنای انگشت شست، در زیر مچ دست است. این کانال از عصب کف دست موسوم به عصب مدیان و تاندون هایی که انگشتان دست را خم می کنند، محافظت می کند. فشار به این عصب می تواند باعث ضعف و درد مچ دست و کف دست شده و همچنین در برخی انگشتان بی حسی و سوزش ایجاد کند. این عصب ممکن است درون تونل کارپال تحریک شده و به آن فشار وارد شود که این عامل ممکن است منجر به سندرم تونل کارپال شود. درمان متداول برای سندروم تونل کارپال عمل جراحی است.کارهای مداوم و تکراری مثل تایپ کردن برر روی کیبورد و پیامک زدن باعث فشار به عصب کف دست می­شود. همچنین کار کردن زیاد با موس به دلیل انحنایی که در مچ دست ایجاد می­کند فشار زیادی به عصب وارد می­سازد. حتی­الامکان باید دست و مچ خود را در هنگام کار با ابزارهای دیجیتال صاف و نگه داشته و طولانی مدت کار نکنید. به دست و مچ خود استراحت دهید و تمرینات چرخش مچ  و کشش انگشتان انجام دهید. هر ۳۰ دقیقه نیاز به ۵ دقیقه استراحت برای دست دارید.

• آرتروز دست و انگشت: آرتروز به دلیل ساییدگی غضروف مفصل به وجود می­آید. به این ترتیب که با تخریب غضروف مفصل در اثر سایش لایه غضروف نازک و سپس از بین می­رود. در نتیجه استخوانهای نزدیک بهم ساییده شده و باعث درد می­شود. یکی از دلایل به وجود آمدن آرتروز کار کردن زیاد با دست و انگشتان است از جمله به کارهای کامپیوتری مانند تایپ کردن می­توان اشاره کرد.
• برای جلوگیری از ابتلا به آرتروز دست و انگشت ابتدا از فشارهایی که بر روی مفاصل انگشتان میوریم باید کم کنیم. هیچگاه برای گرفتن خستگی از دست و انگشت قلنج آن را نشکانید چون باعث بروز آرتروز می­شود. بی حرکت نگه داشتن مفصل مانند مچ بند و دست بندهای طبی در ثابت نگه داشتن آن کمک می­کند و در موارد حادتر حتما با نظر پزشک باید داروی مرتبط مصرف کرد. برای گرفتن خستگی از مچ و دست می­توانید از توپهای کوچک ورزشی که برای نرمش مچ و انگشت طراحی شده استفاده نمایید.

بیماریهای گردن و کمر

شایع­ترین بیماری پشت میز نشینها دردهای کمر، ستون فقرات و گردن است. چراکه به تناسب قد، وزن و جنسیت نیاز به میز و صندلی و ابزار کار منحصر به آن فرد است. همچنین داشتن زیرپایی مناسب برای اینکه قامت در حین نشستن خمیده نشود متناسب با هر فردی متفاوت و لازم است. در ادامه به بررسی آسیبها خواهیم پرداخت.

• کمردرد و دردهای ستون فقرات: با نشستن پشت میز به صورت طولانی ماهیچه­ها و عضلات شما ضعیف می­شوند. با ضعیف شدن ماهیچه، توانایی نگه داشتن ستون فقرات و استخوانها کم می­شود و با گذشت زمان باعث به وجود آمدن دردهای مزمن در کمر و حتی گردن می­شود. دائما احساس خستگی کرده و تمایل به شکاندن قلنج پیدا می­کنید. در طول زمان این آسیبها پیشرفت کرده و مبتلا به کمردرد های مزمن خواهید شد. برای رهایی از کمردرد حین کار باید ارتفاع میز و صندلی را اصولی تنظیم کنید تا مانیتور روبروی چشم شما قرار بگیرد و حداقل بعد از هر یکساعت نشستن، ۱۰ دقیقه نرمشهای پشت میز انجام دهید که در فصلهای بعدی توضیح خواهیم داد.
• آرتروز گردن: در قسمت آرتروز دست دلیل بوجود آمدن آرتروز را توضیح دادیم، دقیقا به همان دلایل در گردن نیز آرتروز بوجود می­آید. از بین رفتن غضروف بین مهره های گردن باعث سایش آنها بهم و تخت فشار قرارگرفتن اعصاب و رگهای خونی که به سمت مغز می­رود، می­شود و درنتیجه باعث دردناک شدن گردن می­شود. به دلیل بافت نرم گردن، آسیب دیدن آن به سهولت اتفاق می­افتد و درمان آن زمان­بر است. در آرتروز گردن دردهایی به سمت سر و شانه احساس می­شود. سردردهایی که از پشت سر تیر می­کشند و دردهای بین کتف و شانه از علائم آرتروز گردن است.برای جلوگیری از ابتلا به آرتروز گردن ساعتهای طولانی پشت میز ننشینید و نرمشهای نرم برای گردن، چرخش گردن به چپ و راست و عقب و جلو انجام دهید. برای درمان آرتروز گردن راههای گوناگونی وجود دارد، مانند: فیزیوتراپی، کایروپرکتیک، طب سوزنی، تزریق اوزون، دارو درمانی و درمانهای ورزشی.

اضافه وزن و چاقی

• اضافه وزن و چاقی: باور داریم که اضافه وزن و چاقی از کم تحرکی و الگوهای نامناسب غذایی بوجود می­آید. یکی از بارزترین کم تحرکی­ها همانطور که گفته شد پشت میزنشینی است. معمولا افراد پشت میز نشین که ورزش منظم ندارند دچار اضافه وزن و در برخی موارد چاقی مفرط می­شوند. کم تحرکی های چندین ساعته عمدتا با ورزشهای خیلی ملایم جبران نمی­شود و باید برای ورزش اصولی که ماهیچه­ها را تقویت می­کند برنامه ریزی اصولی انجام داد.

• فشار خون بالا: ورزش و فعالیت بدنی منظم با تاثیر مثبت در سوخت و ساز چربی و قند خون باعث پایین آمدن فشار خون می­شود. هر چقدر بیشتر پشت میز بنشینیم احتمال نقص در سیتم سوخت و ساز بدن و احتمال ابتلا به افزایش فشارخون بالا می­رود. اضافه وزن و چاقی نیز از عوامل بالا رفتن فشار خون است.

• کبد چرب: عوامل به وجود آورنده بیماری کبد چرب کم نیستند، از آن جمله می­توان به مصرف برخی داروها، گرسنگی و سوء تغذیه، چاقی، کاهش سریع وزن اشاره کرد. ولی عامل اصلی بوجود آمدن کبد چرب چاقی و کم تحرکی است. نکته مهم و قابل توجه این است که انسان بدون کبد نمی­تواند زندگی کند. البته ممکن است که کبد چرب کسی را نکشد ولی می­تواند مقدمه ای برای بیماری سیروز کبدی باشد که بسیار بیماری مهلکی است.

• دیابت: کم تحرکی و چاقی، مقاومت به انسولین را بدن انسان زیاد می­کند و احتمال به ابتلا دیابت نوع ۲ را افزایش می­دهد.
• پوکی استخوان : یکی از دلایل پوکی استخوان چاقی است. فشار ناشی از وزن روی استخوان باعث ناهنجاری در عملکرد سلولهای استخوانی می­شود و جذب کلسیم مختل می­شود، تعادل منفی کلسیم در استخوان باعث بروز پوکی استخوان می­شود.

همورویید و سرطان

پشت میزنشینی مداوم با فشار روی قسمت تحتانی نشیمنگاه باعث به وجود آمدن هموروئید یا بواسیر می­شود. با اینکه اغلب تصور می­شود هموروئید با استفاده از دارو و پماد یا عملهای جراحی درمان خواهد شد ولی درمان قطعی آن با فعالیتهای بدنی مستمر میسر خواهدشد. خانمهای پشت میزنشین و بی تحرک یا کم تحرک بیشتر در معرض ابتلا به بیماریهای سرطان پستان، رحم، تخمدان و کیسه صفرا قرار دارند. آقایان پشت میز نشین نیز مستعد ابتلا به سرطان پروستات، کلون و رکتوم هستند.

آمبولی و ترومبوز و واریس

نشستن­های طولانی مدت می­تواند باعث ایجاد لخته خون در بدن و تجمع لخته در مویرگ­ها و رگها شود. تجمع خون در رگهای اصلی را ترومبوز یا ترومبوزیس می­گویند. این نوع از لخته شدن در خون معمولا مسیر خونرسانی در رگهای اصلی را باریک میکند و باعث ورمهای داخلی میگردد.

تجمع خون در سیاهرگها باعث بوجود آمدن خطوط تار عنکبوتی برا روی پاها می­شود که با ضعف و درد و احساس خستگی در پاها همراه می­شود. این سیاهرگهای عنکبوتی واریس نامیده می­شود، هر چند که عوامل متعددی در بوجود آمدن واریس وجود دارند ولی یکی از دلایل عمده آن نشستن زیاد است که باعث اختلال در روند خونرسانی می­شود.

اگر بیش از ۹۰ دقیقه در حالت نشسته باشید، میزان خونرسانی به پشت زانوها تا ۵۰% کاهش یافته و احتمال تشکیل لخته خون را افزایش می­دهد. در صورتی که لخته خون به سمت قلب و مغز و ریه حرکت کند. در صورت رسیدن لخته به قلب و مغز باعث سکته و به ریه باعث آمبولی ریوی می­شود. در هرکدام از این احتمالات شانس مرگ وجود دارد. برای جلوگیری از لختگی خون هر یکساعت یکبار از پشت میز بلند شده و به مدت ۱۰ دقیقه راه بروید.

برای خواندن بیشتر در مورد این مطلب کتاب الکترونیکی رایگان “خوره کامپیوتر، ساکن سیاره تنهایی” پیشنهاد میشود.